nóv

Fundargerð og ályktanir aðalfundar 2012

Aðalfundur Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð haldinn fimmtudagskvöldið 8. nóvember 2012 í Eyrarkoti, Kjós og hófst kl. 20:00.

Dagskrá:
1.    Innganga nýrra félaga
2.    Skýrsla stjórnar
3.    Reikningar félagsins lesnir upp og þeir bornir undir atkvæði
4.    Kosning stjórnar og skoðunarmanna reikninga
5.    Tillaga að verkefnum næsta árs
6.    Önnur mál

Starfandi formaður Þórarinn Jónsson bauð fundargesti velkomna og stakk uppá Sigurbirni Hjaltasyni sem fundarstjóra. Það var samþykkt og tók hann við fundarstjórn. Stungið var upp á Ingibjörgu Jónsdóttur sem fundarrritara. Það var samþykkt.

1. Þrír nýjir félagar voru samþykktir: Ragnheiður Jónasdóttir, Linda Samúelsdóttir og Guðbjörg Rannveig Jóhannesdóttir.

2. Ragnheiður Þorgrímsdóttir, starfandi varaformaður, las upp skýrslu stjórnar. Hana er að finna á forsíðunni, á eftir ályktunum aðalfundar, en einnig á slóðinni http://umhverfisvaktin.is/index.php?option=com_content&view=article&id=177&Itemid=279

3. Daniela Gross, gjaldkeri, kynnti reikninga félagsins og voru þeir að því loknu bornir undir atkvæði og samþykktir.

4. Í stjórn voru kosnir aðalmenn Þórarinn Jónsson, formaður, Ragnheiður Þorgrímsdóttir, varaformaður, Ingibjörg Jónsdóttir, ritari, Edda Andrésdóttir og Guðbjörg Rannveig Jóhannesdóttir og varamenn Daniela Gross, Gyða S. Björnsdóttir og Bergþóra Andrésdóttir. Fundarstjóri stakk upp á því að stjórnin hittist og skipti með sér verkum.

5. Verkefni næsta árs endurspeglast í þeim ályktunum sem fundurinn sendi frá sér og bornar voru undir atkvæði. Allar hlutu þær samþykki fundarins.

Gert var hlé og á fundinn mættu Hjálmar Sveinsson formaður stjórnar Faxaflóahafna og Gísli Gíslason hafnarstjóri Faxaflóahafna.

6. Undir þessum lið kom gestur fundarins, Guðbjörg Rannveig Jóhannesdóttir, doktorsnemi í umhverfisheimspeki og fjallaði um hlutverk og stöðu staðbundinna náttúruverndarsamtaka í náttúruverndarbaráttunni á Íslandi. Ávarp hennar fá finna undir flipanum Fróðleikur en einnig á slóðinni http://umhverfisvaktin.is/index.php?option=com_content&view=article&id=178&Itemid=280

Ragnheiður Þorgrímsdóttir var með stutt innlegg um niðurstöður mælinga á flúori í lífsýnum búfjár í Hvalfirði. Erindið vakti upp umræður um áhrif mengunar á dýr og menn og þekkingarskort á því sviði. Bent var á að bændur eru samkvæmt nýlegri Evróputilskipun fóðurframleiðendur og því ábyrgir fyrir framleiðslu sinni og gætu jafnvel átt yfir höfði sér skaðabótakröfur komi fram mengaðar afurðir.
Jafnframt var rætt um frekari rannsóknir á lífsýnum og frá fleiri bændum/atvinnurekendum á svæðinu bæði sunnan og norðan Hvalfjarðar væru nauðsynlegar.
Bent var á nauðsyn þess að loftgæðamælingar færu fram beggja vegna fjarðar og einnig að fylgst væri vel með flæðigryfjum á iðnaðarsvæði á Grundatanga.
Fundarmenn voru margir uggandi um að þynningarsvæði iðjuvera á Grundartanga héldi ekki þrátt fyrir fullyrðingar t.d. Umhverfisstsofnunar þar um.

Hjálmar Sveinsson kom að umræðum loknum upp. Hann taldi tölur þær sem Ragnheiður kynnti í sínu erindi sláandi. Hann kynnti því næst úttekt sem Faxaflóahafnir ætla að láta fara fram og taka á fyrir á fundi þeirra 9. nóvember. Um er að ræða umhverfisúttekt á iðnaðar- og athafnasvæðinu á Grundartanga.Tilgangur verkefnisins er því að sannreyna þær viðamiklu umhverfismælingar sem gerðar eru og hvort niðurstöður séu að gefa raunsanna mynd af því mengunarálagi sem er vegna starfsemi á Grundartanga og skoða hvernig megi byggja framtíðar atvinnustarfsemi á slíkri úttekt.
Verkefnið tekur til lands í eigu Faxaflóahafna sf. á Grundartanga og nánasta umhverfi þess. Markmiðið er að skilgreina þolmörk svæðisins miðað við núverandi og væntanlegt mengunarálag með frekari uppbyggingu. Einnig verður lagt mat á og á hvern hátt mengunarálagið getur takmakað framtíðar uppbyggingu svæðisins og hvort hægt sé að grípa til mótvægisaðgerða.
Leitað hefur verið til þriggja sérfróðra aðila til þess að taka verkefnið að sér, þeirra Guðjóns Jónssonar, efnaverkfræðings, Jóns Guðmundssonar, líffræðings og dr. Sigurður M. Garðarssonar, verkfræðings og umhverfisfræðings. Ráðgert er að verklok verði í marsmánuði 2013.
Hjálmar lauk máli sínu með þeim orðum að verði niðurstöður úttektarinnar á þann hátt að verstu grunsemdir séu á rökum reistar muni stjórin taka þær mjög alvarlega. Jafnframt gerði hann grein fyrir því að þegar niðurstöður verkefnisins liggi fyrir verði haldinn kynningarfundur. Erindi Hjálmars vakti líflegar umræður.

Gísli Gíslason sagði frá stærð iðnaðarsvæðis og áætlunum um uppbyggingu á svæðinu. Umræður urðu um rétt sveitarfélags í nágrenni iðnaðarsvæðis. Einnig um umhverfisvöktun, samstarf á milli aðila á svæðinu. Umræður spunnust um hvort yfirferð vöktunar umhverfisins eigi að ná yfir stærra svæði. Fundarmenn leggja áherslu á það. Umhverfisstofnun er ekki aðili að verkefni Faxaflóahafna þar sem mat á ástandi umhverfis svæðis í eigu þeirra fer fram. Verkefnið er nokkurs konar mat á starfi stofnunarinnar.
Sigurbjörn lauk fundi og fagnaði stuðningi Faxaflóahafna við ályktanir Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð.

Stjórnin þakkar Bergþóru fyrir að lána fundarstaðinn, Eyrarkot í Kjós. Einnig þakkar stjórnin Danielu og Ingibjörgu fyrir góðar veitingar í fundarhléi. Gott er að eiga góða að!

Fundi slitið kl. 23:00

Ályktanir aðalfundar Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð 8. nóv. 2012:

1. Aðalfundur Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð, haldinn 8. nóvember 2012, skorar á forsætisráðherra, umhverfis- og auðlindaráðherra og atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra að tryggja að unnt sé að stunda hefðbundinn landbúnað utan þynningarmarka iðjuveranna á Grundartanga vegna flúors og brennisteins.

2. Aðalfundur Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð, haldinn 8. nóvember 2012, ályktar að í ljósi niðurstaðna mælinga á flúori í grasbítum í Hvalfirði verði að gera þá kröfu til Norðuráls á Grundartanga að gagngerar endurbætur verði gerðar á hreinsunarbúnaði verksmiðjunnar og verkferlum framleiðslunnar þannig að rekstur hennar geti farið saman við heilnæmt búfjárhald í Hvalfirði

3. Aðalfundur Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð, haldinn 8. nóvember 2012, vekur athygli Umhverfisstofnunar á því að endanlegur mælikvarði á mengun flúors er uppsöfnun í líffærum og beinum grasbíta. Aðrar mælingar gefa því einungis vísbendingar um flúormengun. Fundurinn beinir því til Umhverfisstofnunar að tekið verði inn í starfsleyfi Norðuráls viðmið um flúorinnihald í beinum, líffærum og kjöti grasbíta.

4. Aðalfundur Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð, haldinn 8. nóvember 2012, beinir þeim tilmælum til Bændasamtaka Íslands, Búnaðarsamtaka Vesturlands og búnaðarfélaga við Hvalfjörð, að þau láti sig málið varða ef öryggi afurða bænda og heilsu húsdýra við Hvalfjörð er ógnað vegna mengunar frá iðjuverunum á Grundartanga.

5. Aðalfundur Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð, haldinn 8. nóvember 2012, lýsir stuðningi við þá ákvörðun Hreppsnefndar Kjósarhrepps að hafna stækkun orkuflutningslínu í gegnum sveitarfélagið.

6. Aðalfundur Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð, haldinn 8. nóvember 2012, skorar á umhverfis- og auðlindaráðherra að tryggja íbúum við Hvalfjörð virkt viðvörunarkerfi vegna hugsanlegra mengunarslysa í iðjuverunum á Grundartanga.

7. Aðalfundur Umhverfisvaktarinnar við Hvalfirði, haldinn 8. nóvember 2012, fagnar framkominni þingsályktunartillögu frá þingmönnunum Atla Gíslasyni, Jóni Bjarnasyni og Lilju Mósesdóttur um að ríkisstjórninni verði falið að láta vinna óháð áhættumat og samfélagsmat vegna áforma um virkjanir í Þjórsá.

Skýrsla stjórnar Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð
flutt á aðalfundi félagsins 8. nóvember 2012

Ágætu félagar og aðrir fundarmenn!
Stjórn Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð skilar hér með greinargerð til aðalfundar um starf sitt á síðasta starfsári.
Stjórnin hélt 10 fundi á starfsárinu. Fjórir fundir voru haldnir að Kúludalsá og tveir að Hálsi í Kjós. Tveir fundir voru haldnir í Reykjavík og tveir á Akranesi. Stjórnin gekkst fyrir kvikmyndasýningu að Hjalla í Kjós þann 14. júní. Sýnd var heimildamyndin Baráttan um landið eftir Helenu Stefánsdóttur. Allt er þetta tíundað á vef Umhverfisvaktarinnar www.umhverfisvaktin.is (Um félagið > Fundargerðir). Auk þess hafa farið frá stjórninni allmörg bréf og tölvupóstar.

Stjórnin
Stjórnin var þannig skipuð s.l. ár: Ragnheiður var formaður fram að stjórnarfundi 10. september, Þórarinn var varaformaður, en hann hafði sætaskipti við Ragnheiði þann 10. september og hefur verið formaður síðan. Daníela var gjaldkeri, Gyða var ritari, Ingibjörg var meðstjórnandi og Edda var varamaður ásamt Sigrúnu Sigurgeirsdóttur.

Starfið
Þegar litið er yfir starf liðins árs má sjá ýmis merki þess að Umhverfisvaktin hafi látið að sér kveða og skapað nauðsynlega umræðu þó að á yfirborðinu sýnist hlutirnir ganga hægt.
Við höfum einhent okkur í verkefni sem þarf að ljúka. Mengun frá iðjuverunum á Grundartanga liggur eins og mara yfir firðinum. Hún hittir ekki síður fyrir þá sem búa sunnan fjarðar en norðan. Við þurfum að tryggja öryggi þeirra sem búa hér og tryggja að ævinlega sé fylgst með menguninni af kostgæfni og allt mælt sem þarf að mæla af áreiðanlegum, til þess bærum aðilum.
Séu ályktanir frá síðasta aðalfundi skoðaðar, sést að endurnýta mætti flestar. Við ályktuðum gegn frekari uppbyggingu mengandi iðnaðar í firðinum. Það hefur ekki gengið eftir og engu líkara en að forsætisráðherra og fleiri í ríkisstjórn Íslands hafi takið sérstöku ástfóstri við þá hugmynd að stefna í fjörðinn sem mestri mengun, allt í nafni atvinnuuppbyggingar.
Við ályktuðum um að færa ábyrgð á umhverfisvöktun frá forsvarsmönnum iðjuveranna á Grundartanga, í hendur til þess bærrar stofnunar. Það hefur ekki gengið eftir.
Við ályktuðum um fóðurverksmiðju Líflands. Með því kölluðum yfir okkur reiði Líflands og kölluðum yfir okkur fréttamenn RUV, sem voru einkar áhugasamir í svo sem einn sólarhring. Formaður var t.d. kölluð í sjónvarpsviðtal. Að sama skapi og RUV var fljótt að hreyfa við málinu var það eldsnöggt að snúa við okkur bakinu. Við höfum af einhverjum ástæðum ekki fengið birta fréttatilkynningu síðan.
Við ályktuðum um neysluvatn Akurnesinga, vöruðum við því að draga úr mælingum og bentum á mikilvægi þess að mæla í leysingatíð. Við fórum á tvo fundi á Akranesi vegna þessa og vöktum talsverðan óróleika hjá forsvarsmönnum bæjarfélagsins. Sum okkar fengu skammir í nestið. Við blönduðum okkur sem sagt hressilega inn í umræðu um viðkvæmt málefni, og afhjúpuðum í leiðinni andvaraleysi Akurnesinga vegna vatnsins, sem og ósannindi Orkuveitu Reykjavíkur um mengunarmælingar á því.
Við höfum komið af stað öldugangi sem ekki verður svo auðveldlega stöðvaður.
Skrifað stendur að góðir hlutir gerist hægt. Við höfum seiglast fram á við, en gatan er grýtt.
Við reyndum eins og við lifandi gátum að hafa áhrif á áætlun um umhverfisvöktun sem var óafgreidd frá UST í byrjun árs. Við fengum umræðu sem kannski skilar einhverju síðar. Nýr loftgæðamælir var samþykktur vestan við iðjuverin en hann kemst þó trúlega ekki í gagnið fyrr en 2014. Enginn loftgæðamælir verður sunnan fjarðar. Engar loftgæðamælingar verða hálft árið. Engin viðbragðáætlun er til. Fullkomið óöryggi fyrir íbúana.
Ekki stendur til að mæla flúor í beinsýnum hrossa við Hvalfjörð. Afgreiða á hrossin með því að þreifa á þeim. Fullvissa er fyrir því að það skilar engum árangri. Miklu fremur er þessi svokallaða vöktun útúrsnúningur á því sem við báðum um og vel til þess fallin að fela sannleikann. Mæla á flúor í beinum sauðfjár en engin tenging er sjáanleg milli flúorgilda í beinum og flúorgilda í afurðum dýranna, líkt og þetta tvennt sé algjörlega aðskilið.
Við lögðum inn stjórnsýslukæru vegna fyrirhugaðrar Natríumklóratverksmiðju á Grundartanga og kröfðumst þess að framkvæmdin færi í umhverfismat. Því var hafnað af umhverfisráðuneytinu.
Við gengum í Landvernd og formaður sat aðalfund félagsins í vor.
Sennilega eru það stærstu tíðindi ársins í umhverfismálum í firðinum að gerðar hafa verið mælingar í lífsýnum búfjár, að frumkvæði einstaklinga. Mælt var flúor í lifur, milta, nýra og vöðva hrossa og kjöti nautgrips.Vonandi verður það verkefni Umhverfisvaktarinnar á komandi ári að fylgja eftir þeim mælingum og dýpka þekkinguna sem þær hafa aflað. Við erum þar með komin inn á nýja braut í umræðunni – og lifum á spennandi tímum, - en jafnframt ógnvekjandi. Við horfumst í augu við það að verða hugsanlega boðberar válegra tíðinda.
Sá þáttur sem kannski er erfiðastur í starfinu er hversu margir kjósa að stinga hausnum í sandinn og vinna þannig með mengunarvöldum, hverju nafni sem þeir nefnast. Sé samfélagsábyrgðin ekki nógu sterk, eru viðbrögðin svipuð, hvort sem menn sitja á sinni hundaþúfu eða í ríkisrekinni eftirlitsstofnun eða ráðuneyti.

Framtíðin
Umhverfisvaktin við Hvalfjörð er afsprengi sinnar samtíðar. Einhverjir hlutu að standa upp og andæfa áhrifum efnamengunar á heilsu búfjár og á landbúnaðarafurðir, ásamt tilheyrandi eignaupptöku og stöðugri, yfirvofandi hættu á mengunarslysum.
Ályktanir sem bornar verða upp á eftir endurspegla áherslur stjórnar félagsins og vonandi alls þorra félagsmanna.
Segja má að það endurspeglist í starfi liðins árs, að við í félagsinu eigum ekki bara í höggi við einn hrímþurs heldur nokkra. Einn þessara hrímþursa er orðræðan. Ótrúlegt er að maður þurfi að heyra aftur og aftur að umhverfisvernd sé sama og öfgar, öfgar á báða bóga segir fólk gjarnan og dettur ekki í hug að skoða málið betur. Af því að Hjálmar Sveinsson og Gísli Gíslason eru meðal okkar í kvöld vil ég nota tækifærið og benda þeim að það er sárt að þurfa að hlusta á ( frá honum og fleirum hjá sameignarfélaginu Faxaflóahöfnum) að bændur við Hvalfjörð hefðu mátt vita að það fylgdu einhver óþægindi því að byggð yrðu iðjuver á Grundartanga; að Grundartangi væri skilgreint iðnaðarsvæði. Nú er þeir gestir okkar í kvöld og þá fáum við tækifæri til að segja þeim að til sé skilgreint landbúnaðarsvæði í Hvalfirðinum og hafi verið það um langa hríð. En við verðum auðvitað kurteis hér eins og við höfum alltaf verið og fögnum því að fá góði gesti til að segja okkur frá vinnu Ramboll við úttekt á umhverfisvöktun.
Okkar sterkustu vopn eru að vera málefnaleg, kurteis, að sýna þolinmæði og þrautseygju og að missa ekki sjónar af markinu. Víst er að ef maður eyðir orkunni í að svara hverjum einasta smáhundi sem gjammaði að manni þá nær maður ekki að koma því til skila sem raunverulega skipti máli. Þetta skulum við hafa að leiðarljósi samanber 3. grein félagslaganna okkar.
Stjórnin þakkar öllum sem lagt hafa hönd á plóginn á starfsárinu fyrir þeirra framlag og vonar að næsta starfsár þoki okkur enn nær því markmiði að standa vörð um náttúru og lífríki Hvalfjarðar. Nú er brýnast að tryggja að þynningarsvæði iðjuveranna standist kröfur þannig að hægt sé að stunda matvælaframleiðslu í firðinum og hafa húsdýrin í friði.
Að lokum biður stjórnin fundarmenn að rísa úr sætum og minnast með virðingu náttúruunnandans, rithöfundarins og frumkvöðulsins Guðmundar Páls Ólafssonar, en hann lést í haust.

Með þökk.
F.h. stjórn Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð
Ragnheiður Þorgrímsdóttir